Udostępnianie danych badawczych
Według wytycznych programu Horyzont 2020, przy udostępnianiu danych badawczych należy kierować się zasadą „as closed as necessary, as open as possible”. Oznacza to, że dostęp do danych powinien być ograniczony tylko w takim stopniu, w jakim jest to konieczne. Jeśli dostęp do jakiś danych musi być ograniczony, w DMP powinno znaleźć się wyjaśnienie tego ograniczenia.
Więcej informacji o zasadach programu Horyzont 2020 dotyczących open access znajduje się na portalu Uwolnij Naukę
Zasady FAIR Data odnoszą się do standardu przechowywania i publikowania danych badawczych. Służą jako wytyczne do umożliwienia ponownego wykorzystania danych przez ludzi i maszyny w określonych warunkach:
- Findable - powinny być możliwe do znalezienia, opatrzone metadanymi, trwałymi identyfikatorami np. DOI;
- Accessible - powinny być dostępne (określone warunki dostępu, wymagane oprogramowanie, dostępność metadanych);
- Interoperable - powinny być interoperacyjne (możliwość przetwarzania danych, możliwość wymiany i połączenia z innymi zbiorami danych, otwartość wykorzystanego oprogramowania, wykorzystanie standardowych metodologii i słowników);
- Reusable - powinny nadawać się do ponownego użycia (zarchiwizowane na odpowiedniej licencji, uwzględnienie okresu embarga lub karencji).
Repozytoria danych badawczych
W planie zarządzania danymi badacz musi określić, w jaki sposób zamierza zarchiwizować i udostępniać innym pozyskane dane badawcze. Wybór godnego zaufania repozytorium zapewnia bezpieczeństwo danych, ich widoczność (obecność na platformie znanej przez innych badaczy, możliwość wyszukiwania z poziomu wyszukiwarek ogólnych) oraz zapewnienie trwałej lokalizacji (unikalny identyfikator, trwały adres internetowy).
Repozytoria danych badawczych można podzielić na ogólne i specjalistyczne (dziedzinowe).
Re3Data.org to lista ponad 2 000 repozytoriów danych z całego świata, które można przeszukiwać także pod względem wybranej dziedziny. Podaje informacje na temat zawartości repozytorium, warunków dostępu, używanych licencji, instytucji prowadzącej itd.
OpenDOAR indeksuje biblioteki cyfrowe oraz repozytoria danych oraz umożliwia przeszukiwanie ich zawartości.
Repozytoria badawcze ogólne gromadzą zbiory danych dotyczące wszystkich dziedzin wiedzy. Zdecydować się można na jedno z polskich repozytoriów, prowadzonych przez krajowe jednostki naukowe (takie jak np. RepOD - przeznaczony dla tzw. małych danych, powstających w pracach badawczych prowadzonych przez pojedynczych naukowców lub niewielkie zespoły) lub repozytorium międzynarodowe (np. Zenodo).
Lista repozytoriów:
- RepOD - Repozytorium Otwartych Danych
- Zenodo
- Dryad
- FigShare
- Lista repozytoriów polskich jednostek naukowych
Data journals - czasopisma publikujące zbiory danych badawczych
Innym ze sposobów na udostępnienie zbioru danych badawczych jest publikacja w jednym z tzw. data journals. To czasopisma, które zamieszczają zestawy danych badawczych, załączanych do recenzowanych artykułów. Lista otwartych data journals znajduje się na stronie internetowej Foster Open Data.
Przydatne linki
- Selekcja i przygotowanie danych badawczych do udostępnienia - broszura ICM UW
- Jak korzystać z zasobów w repozytoriach danych - broszura ICM UW
- Otwieranie danych. Podręcznik dobrych praktyk - publikacja Ministerstwa Cyfryzacji
- Standardy technicze otwartych danych - broszura Ministerstwa Cyfryzacji
- Prezentacja "Zarządzanie metadanymi w bazach danych" (.pdf) - Open Data Support
- Prezentacja "Otwarte udostępnianie danych badawczych" (.pdf) - autorka: Marta Hoffman-Sommer, ICM UW, Platforma Otwartej Nauki