Osobowość silna immunologicznie. Operacjonalizacja i weryfikacja koncepcji H. M. Drehera
Kierownik projektu: dr Konrad Janowski
Wykonawcy: dr Konrad Janowski, dr Małgorzata Tatala, Martyna Piasecka
Nr projektu: IP2010051470
Czas trwania projektu: 2011.06.16 - 2012.11.15
Henry Dreher, amerykański naukowiec zajmujący się zagadnieniami z pogranicza psychologii i medycyny, opublikował w 1996 r. książkę zatytułowaną: Osobowość silna immunologicznie: Siedem cech, które pozwalają pozostać zdrowym. Praca ta miała charakter popularno-naukowy, lecz w swoich podstawowych tezach oparta była na wynikach badań uznanych amerykańskich autorytetów z dziedziny psychologii zdrowia i psychoimmunologii. W swojej pracy H. Dreher dokonał syntezy badań nad psychologicznymi uwarunkowaniami funkcjonalnej sprawności układu immunologicznego u człowieka. Zdaniem Drehera, wyniki badań psychoimmunologicznych pozwalają wyodrębnić siedem cech osobowościowych, które wykazują pozytywne związki ze sprawnością układu immunologicznego, a co za tym idzie – z predyspozycją do pozostawania zdrowym. Cechami tymi są:
1) Świadomość własnych emocji – zdolność dostrzegania i wyrażania emocji (czynnik ACE – Attention, Connection, Expression)
2) Zdolność do zwierzeń – zdolność ufania innym i adekwatnego ujawniania trudnych intymnych przeżyć
3) Twardość (hardiness) – wyrażająca się w umiejętności zaangażowania w twórcze działania i relacje, poczuciu kontroli oraz spostrzeganiu stresów jako wyzwań
4) Asertywność – zdolność stawiania granic i szanowania własnych i cudzych uczuć i praw
5) Zdolność tworzenia związków opartych na miłości i zaufaniu
6) Zdrowe pomaganie innym i altruizm
7) Złożoność i integracja osobowości.
Celem projektu była operacjonalizacja H. Drehera koncepcji osobowości silnej immunologicznie w postaci wystandaryzowanego narzędzia kwestionariuszowego oraz empiryczna weryfikacja tej koncepcji w badaniach przeprowadzonych w różnych grupach klinicznych i nieklinicznych.
W pierwszej części projektu przeprowadzono szerokie badania empiryczne zmierzające do opracowania najpierw eksperymentalnej, a następnie ostatecznej wersji Kwestionariusza Osobowości Silnej Immunologicznie (KOSI) – narzędzia, które pozwala na ocenę nasilenia siedmiu cech wyodrębnionych przez Drehera jako związane z właściwościami układu immunologicznego i stanem zdrowia.
Ostateczna wersja KOSI została wystandaryzowana na grupie ponad 700 osób z populacji ogólnej. Kwestionariusz przeznaczony jest do badania osób dorosłych i starszych nastolatków – od 16 roku życia. Może być wykorzystywany do badania osób zdrowych, jak i chorych. Kwestionariusz został skonstruowany do stosowania do celów badań naukowych, lecz okazać się może także cennym narzędziem w diagnostyce indywidualnej w różnych kontekstach aplikacyjnych, zwłaszcza w praktyce klinicznej oraz profilaktyce i promocji zdrowia. Zastosowanie kwestionariusza może obejmować więc nie tylko badania naukowe, ale także ocenę osobowości silnej immunologicznie wśród osób zdrowych jak również pacjentów, umożliwiając ustalenie nasilenia poszczególnych cech. W praktyce, analiza indywidualnego profilu cech osobowości silnej immunologicznie może pomóc w zidentyfikowaniu tych właściwości danej osoby, które mogą się przyczyniać do zwiększenia lub zmniejszenia odporności fizjologicznej i wpływać na stan zdrowia. Analiza intraprofilowa może być cennym źródłem informacji ukierunkowujących działania terapeutyczne lub profilaktyczne z konkretną osobą (np. specjalistyczny, indywidualnie opracowany trening).
KOSI – jako nowe narzędzie pomiaru – może wzbogacić dotychczasowy zbiór testów wykorzystywanych w psychologii zdrowia i dziedzinach pokrewnych, umożliwiając pomiar cech osobowościowych w sposób szczególny powiązanych ze zdrowiem somatycznym.
Podsumowując, wyniki badań uzyskane w efekcie zrealizowanego projektu pozwalają na potwierdzenie hipotezy, że wyodrębnione cechy osobowościowe – tzw. cechy osobowości silnej immunologicznie – wiążą się ze stanem zdrowia somatycznego, a kwestionariusz je mierzący – KOSI – stanowić może cenne narzędzie w diagnostyce osobowościowych predyktorów stanu zdrowia. Wyniki te dają podstawę do projektowania dalszych badań nad znaczeniem osobowości silnej immunologicznie dla stanu zdrowia zarówno w populacjach klinicznych jak i nieklinicznych.
Wnioski wypływające ze zrealizowanego projektu pozwalają także na podejmowanie działań aplikacyjnych w postaci projektowania interwencji psychospołecznych ukierunkowanych na wzmocnienie cech osobowości silnej immunologicznie u osób narażonych na zaburzenia zdrowia lub u których zaburzenia takie już wystąpiły (np. osoby chore na nowotwór).
W ramach projektu opublikowano następujące prace:
- Janowski, K., & Piasecka, M. (2012). Kwestionariusz osobowości silnej immunologicznie. Vizja Press & IT. LINK